Helemaal off topic maar ik ga in een paar afleveringen de reis van pa vertellen. Mijn pa. In WO II met een kameraad naar Spanje gevlucht om te ontkomen aan tewerkstelling in de Duitse oorlogsindustrie.
Ik zet er wat historie bij uit die jaren.
Deel 1. Werkbemiddeling en dwang voor de oorlog
Je moet wel 90 jaar of ouder zijn om je dit te herinneren. Gelukkig helpt de geschiedschrijving een handje.
Dit is een website: http://nl.wikipedia.org/wiki/Arbeitseinsatz
Al in de jaren 30 werken Nederlanders in de Duitse industrie. Er zijn bureaus die daarin bemiddelen. Maar in de grensstreek in Limburg wordt in die jaren werken in Duitsland verplicht gesteld om ww-recht te behouden. In NL giert nog de crisis, in Duitsland floreert de economie.
De KVP voorman Carl Romme, DE Romme, maakt zich daarvoor sterk. In Duitsland werken of anders de uitkering kwijt en geen recht op een binnenlandse arbeidsplaats.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Carl_Romme
In Limburg heeft in die jaren de vakbond nauwelijks macht al bestaat de NVV al. De notabelen zijn de baas. Pastoor en deken, notaris, burgemeester, huisarts en bankdirecteur zijn de baas over het ‘arbeidersvolk’ dat in de mijnen en de fabrieken werkt of werkeloos is en van de armenzorg trekt. De Sint Vincentiusvereniging is actief.
De mensen worden arm gehouden door knechting, door ontslag zonder reden, door de pastoor die komt mekkeren als er niet ieder jaar een kind ter wereld komt (‘vervult gij wel uw echtelijke plichten?’).
Deel 2. 1940 - 1945
Tijdens de bezetting gaat het werven verder.
Eind 1941 werken er al 92.000 Nederlanders in de Duitse industrie en een jaar later 165.000 plus 72.000 grensarbeiders. Maar dat is niet genoeg voor de wapenindustrie.
Tenslotte worden miljoenen mensen uit heel Europa verplicht voor de Duitsers te werken. Oppakken en wegvoeren, net zoals ze met 6 miljoen Joden en met zigeuners en homo’s doen die naar de gaskamers gaan.
Vanaf april 1942 werden mensen voor dat werk opgepakt in razzia’s en in kampen in Duitsland ondergebracht. Tijdens de bombardementen van de geallieerden zijn velen van hen omgekomen.
Deel 3. Reis zonder papieren
Mijn pa is van 1918 en hij ziet dat met lede ogen aan.
Hij kan zijn toekomstplannen voorlopig opbergen, zal zijn aanstaande (mijn ma dus) jarenlang niet zien en moet onderduiken of vluchten. De haat zit diep en hij zal in zijn verdere leven nooit een ander woord voor Duitsers gebruiken dan ‘moffen’.
Wie wil weten waar dat woord vandaan komt mag hier eens kijken:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Mof_%28scheldwoord%29
Hij besluit te vluchten en doet dat met zijn kameraad Erik. Hoewel men in Haarlem woont is de Noordzee nimmer een optie. De kust wordt streng bewaakt. Het gaat dus over land en naar het zuiden.
Geen paspoort, alleen het door de bezetter verplicht gestelde ‘persoonbewijs’ en de ‘distributiestamkaart’. Voedsel was immers op de bon.
Distributiestamkaart? Ik ben van 1946 en heb zo’n kaart gehad. Dit is hem, helaas wat beschadigd (na 69 jaar...). Het adres Schoterweg 178 ‘boven’ in Haarlem is nog goed leesbaar.
En wat er dan allemaal kan gebeuren zie je ondermeer in de tragikomedie uit 1959 ‘La vache et le prisonnier’. Link in het Frans...
https://www.youtube.com/watch?v=ki8qBmLzphQ
Het verzet regelt een bewijs van ‘onmisbaarheid’ in de zaak waar hij werkt, het schilders- en glasbedrijf van zijn vader. Dat bewijs wordt ingevoerd in 1942 in de periode waarin bedrijven worden ‘uitgekamd’ naar geschikte werkers voor de Duitse industrie. Daarmee kan in de regio Haarlem worden gereisd en de lange trip worden voorbereid.
Ze halen de grens met Vlaanderen en worden daar door het verzet van nieuwe papieren voorzien als werknemers werkzaam in de Borinage. Die streek wordt moeiteloos gepasseerd middels lokaal vervoer.
Deel 4. Frankrijk door en dan naar Spanje
Ik heb begrepen, ik ben een stuk reis kwijt, dat men in Frankrijk de route volgt door de Champagne en de Bourgogne, waarlijk niet het slechtste stuk van Frankrijk en vooral culinair niet, en dat men eenmaal voorbij Meursault redelijk vrij kan reizen met nieuwe papieren maar wel in gezelschap van Franse vluchters. De taal kan hem verlinken.
Na een lange reis staan ze voor de Pyreneeën die ze passeren aan de kant van de Middellandse zee.
Hoera, Spanje.
Maar Spanje heeft net een bloedige burgeroorlog achter de rug (1936-1939). De leider Franco (Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco y Bahamonde Salgado Pardo, 1892-1975) houdt er een schrikbewind op na. Hij is op papier vriendje van Hitler doch laat joden en vluchtelingen via de Franse grens ruimhartig toe.
Dus als pa daar aankomt met zijn valse papieren en een echte distributiestamkaart verdwijnt hij een paar maanden in een vluchtelingenkamp waar hij niet uit mag. Interneren heet zoiets.
Daarna wordt hij uitgewezen naar Portugal.
Deel 5. Portugal
De bedoeling is naar Groot-Brittannië gaan. Maar dat is link per schip.
Duitsland had in WO I al U-boten zoals we ons herinneren van de ondergang van de Lusitania in 1907 die door een Duitse torpedo werd geraakt in het kolenruim waarna door de kolendamp enkele ruimen onder het schip vandaan explodeerden.
In WO II zijn de U-boten verbeterd en zijn met name in het midden van de Atlantische oceaan veel geallieerde schepen ten onder gegaan. Nee, pa krijgt een lang verblijf in Portugal maar mag er werken.
Vakman-schilder en glasbewerker, in die branche is altijd plaats en hij verdient er meer dan een jaar zijn boterham.
Eenmaal terug in Nederland specialiseerde hij zich in zandstralen (toen zonder bescherming) en in reliëfwerk in glas. Dit is een stuk dat de familie veilig heeft kunnen stellen:
https://www.google.nl/search?q=naaimach ... B666%3B500
Zijn kameraad Erik vertrekt na de oorlog voor zijn carrière naar Dar-es-Salaam.
(Dit stuk is na overleg herplaatst.)